Waar cao-onderhandelingen in een impasse zitten, kan een neutrale en onafhankelijke partij de onderhandelingspartijen weer aan tafel krijgen. ‘Eigenlijk worden wij alleen maar gevraagd om cao-onderhandelingen te begeleiden als er een zetje nodig is. Dat is wel jammer, want ook in een regulier proces kun je vaak een bijdrage leveren’ vertelt Busker. ‘Dat komt mede omdat het CAOP bekend staat als neutrale en onafhankelijke partij met een groot netwerk en veel kennis en ervaring met de arbeidsmarkt.’ Bouwers vult aan: ‘We worden inderdaad meestal gevraagd in te springen als de cao-onderhandelingen muurvast zitten. Onlangs ben ik overigens wel benaderd door een sector die nog geen cao heeft, maar nu wel graag een cao wil hebben. Ik ga ze daarbij helpen.’

Het beste moment om in te stappen bij cao-onderhandelingen

‘Meestal gaat er een heel proces aan vooraf voordat een derde partij, zoals het CAOP, wordt ingeroepen om hulp te bieden bij de cao-onderhandelingen’, legt Busker uit. ‘Vaak word je binnengehaald met het principe ‘vreemde ogen dwingen’: het zenden van de ene partij naar de andere partij is vaak goed geregeld, maar de ontvanger staat vaak niet aan. Het is dan belangrijk als eerste te organiseren dat er weer naar elkaar wordt geluisterd. Het is dan ook echt beter als je als derde en neutrale partij direct vanaf de start al bij de cao-onderhandelingen betrokken bent. Maar dat is vaak niet de praktijk.’

Bouwers sluit zich daarbij aan: ‘Zeker bij cao-onderhandelingen die moeizaam zijn verlopen en waar een kleine meerderheid heeft ingestemd met de nieuwe cao, is extra aandacht nodig om het vertrouwen in elkaar terug te winnen. Een cao wordt vaak voor een duur van twee jaar afgesloten. Je moet dus al snel weer met elkaar aan tafel en dan helpt het niet als er nog veel wantrouwen is vanuit de vorige onderhandelingen. Als een onafhankelijke derde partij vanaf de start erbij betrokken is, is de kans een stuk groter dat de nieuwe onderhandelingen vlotter verlopen.’

Procesbegeleiding bij muurvaste cao-onderhandelingen

Vanzelfsprekend moet je als procesbegeleider zorgvuldig te werk gaan als onderhandelingen muurvast zitten: ‘Als wij erbij worden gehaald als onafhankelijke partij om de onderhandelingen vlot te trekken, zie je vaak dat partijen aan een vierkante tafel tegenover elkaar zitten en geen stap verder komen’, vertelt Bouwers. ‘Het is mijn werk als procesbegeleider om hen aan een ronde tafel te krijgen waaraan ze naar elkaar luisteren. Je ziet anders dat ze geen stap verder komen. Om dat echt los te krijgen, is het altijd verstandig om met alle partijen apart aan tafel te zitten om te horen hoe ze in de wedstrijd zitten. Ik stel ze dan ook altijd de vraag: hoe groot wil je de cao maken? Is het er een van vier of dertig kantjes? Dat maakt nogal uit. Je kunt je dan focussen op de belangrijkste thema’s en prioriteiten stellen.’

Busker voegt daaraan toe: ‘Ik wil altijd graag in het begin met alle partijen apart in gesprek om te polsen hoe zij mijn rol zien en of ze echt voorstander zijn van een procesbegeleider. Maar ook om te achterhalen wat er precies speelt bij iedere delegatie. Daarmee kweek je ook vertrouwen en kun je duidelijk aangeven dat het jouw doel is om een zo goed mogelijke overeenkomst te sluiten voor beide partijen. Vertrouwen moet er echt zijn, want anders word je zelf onderdeel van de discussie. En dat moet je altijd voorkomen. Daarna is het altijd verstandig om duidelijke afspraken met elkaar te maken over hoe het proces verder zal verlopen en op welke manier en hoe vaak de achterban op de hoogte wordt gesteld van hetgeen dat besproken is.’

‘Integriteit gaat boven alles’, vult Bouwers aan. ‘Ik merk dat de naam van het CAOP wel helpt als onafhankelijke en integere partij. Dat is mooi om te merken. Het helpt ook om te laten zien dat je boven de onderhandeling staat. Ik kan dan ook goed polsen en inschatten wat er nodig is om de onderhandeling uit het slop te trekken en daar tactieken op toepassen. Soms is het bijvoorbeeld goed om een soort boodschapper te zijn van een voorstel. Je brengt zo’n voorstel toch anders dan een partij die lijnrecht tegenover de andere partij staat. Ook omdat je vaak wel weet hoe de andere partij op het voorstel gaat reageren.’

Verzuring tijdens cao-onderhandelingen voorkomen

‘Ieder proces van cao-onderhandelingen is weer anders,’ vertelt Busker, ‘net als iedere sector. Toch verlopen cao-onderhandelingen vaak wel redelijk hetzelfde. Werknemers en werkgevers stellen een inzetbrief op waar hun wensenlijsten in staan. Alle betrokken partijen komen vervolgens bij elkaar en starten de onderhandelingen op basis van die inzetbrieven. En dan zie je vaak dat ze de moeilijke onderwerpen, zoals de loononderhandelingen, als laatste bewaren. Dat werkt niet, want dan is veel onderhandelingsruimte al vergeven bij eerdere discussiepunten. Er treedt dan verzuring op en dan zijn partijen steeds minder bereid om water bij de wijn te doen. Een staking dreigt dan vaak ook nog eens en het is aan de procesbegeleider, als die dan al betrokken is bij de onderhandelingen, om het te de-escaleren. Je ziet ook vaak dat sectoren zichzelf uniek vinden en denken dat sommige dingen niet werken voor hun sector, terwijl dat in andere sectoren wel goed gaat. Maar het werkt vaak wel. Als onafhankelijke partij kun je ze dan helpen met het verkrijgen van dat inzicht.’

Bouwers vult aan: ‘Cao-partijen vinden vaak zelf het wiel uit. Zonde, want andere tafels hebben exact hetzelfde traject doorlopen. Omdat wij bij het CAOP veel van die cao-onderhandelingen hebben begeleid en veel kennis hebben van de arbeidsmarkt en cao’s, kunnen wij ze vaak wijzen op elementen waar ze zelf nog niet aan hebben gedacht.’ Bouwers vertelt verder over hoe hij met verzuring omgaat tijden onderhandelingen: ‘Het is voor mij beter om met de belangrijkste onderwerpen te starten, zonder direct in de onderhandeling te schieten. Willen we op 30 punten onderhandelen, of concentreren we ons eerst op de grootste thema’s? Dat wil ik zo vroeg mogelijk in het proces duidelijk hebben. Bij de cao-onderhandelingen van de ziekenhuizen was het bijvoorbeeld al snel duidelijk dat er roosterproblemen waren. Het aantal zzp’ers in de branche ziekenhuizen neemt toe en die zzp’ers krijgen vaak het beste rooster. Dat was een heet hangijzer tijdens de cao-onderhandelingen en beide partijen hebben nu onderhandeld dat het vaste personeel nu voorrang geniet en het beste rooster krijgt. De zzp’ers zijn er met name voor piek- en ziekmomenten.’

De belangrijkste vaardigheden van een procesbegeleider

Busker deelt tot slot de belangrijkste vaardigheden die een procesbegeleider moet bezitten tijdens het begeleiden van cao-onderhandelingen: ‘We leven in een tijd vol crises. En dat betekent dat er veel emotie en strijd is tijdens onderhandelingen. Het is dan je rol als procesbegeleider om te achterhalen wat er precies achter zit. Luisteren en doorvragen, luisteren en doorvragen. Dat is echt het allerbelangrijkste.’

Meer informatie

Wil je meer weten over cao-onderhandelingen of wat het CAOP kan betekenen tijdens cao-onderhandelingen? Neem dan onderaan deze pagina contact op, of bekijk onze dienst Cao-vernieuwing.