Patrick Banis vindt het een goed streven: ‘Goed dat OCW de regie neemt en dat er meer samenhang komt om het onderwijs te verbeteren en daarmee het lerarentekort echt onder handen wordt genomen. Dat is nu te versnipperd, kleinschalig en loopt daarmee achter de feiten aan. Feit is dat het niet goed gaat met de kwaliteit van het Nederlandse onderwijs. De kwaliteit van de leraar bepaalt grotendeels de kwaliteit van het onderwijs voor leerlingen en studenten.’
Er zijn ook al veel goede initiatieven die het lerarentekort terugdringen, geeft Patrick Banis aan: ‘Waar we zeker mee moeten doorgaan, is hoe we het onderwijs op korte termijn zo organiseren dat we ondanks het tekort alsnog kwaliteit kunnen bieden. Het CAOP en Kennisland doen veel op het vlak van sociale innovatie om te zorgen dat onderwijspersoneel betrokken wordt bij het anders organiseren van onderwijs, zodat leraren ook zeggenschap krijgen over het onderwijs. Verder is het belangrijk om te onderzoeken wat écht werkt. Daar hebben wij bij het CAOP veel ervaring in. We bekijken continu welke van de vele initiatieven waar we aan meewerken, kunnen opschalen als zij succesvol zijn. Daarnaast is het verbinden van scholen, opleidingen en bedrijfsleven voor zij-instroom belangrijk. Daar hebben Arbeidsmarktplatform PO en Voion veel goed werk mee verricht. Maar ook dat moet worden opgeschaald.’
Oplossingen om meer leraren op te leiden
In de Kamerbrief worden enkele maatregelen genoemd om meer leraren op te leiden:
- Maak het lerarenberoep aantrekkelijker door onder andere meer loon te bieden en de werkdruk te verlagen.
- Zij-instromers krijgen meer geld om over te stappen naar het onderwijs.
- Lerarenopleiders spelen beter in op de kennis en kunde die zij-instromers vaker al hebben, zodat ze een opleiding op maat krijgen.
- Er komt meer geld om onderwijsassistenten op te leiden. CAOP-onderzoeker Sifra van Zijtveld geeft aan dat er wel voorwaarden aan ondersteuners in het onderwijs moeten zitten om ze succesvol in te zetten.
- Door betere en persoonlijke studiekeuzevoorlichting moeten meer studenten kiezen voor lerarenopleidingen.
- Lerarenopleidingen moeten meer met elkaar samenwerken, maar ook met scholen.
- Leraren moeten meer uren werken, door bijvoorbeeld een bonus af te spreken op meer uren of voltijds werken. Schoolbesturen worden gevraagd zich hierin flexibeler op te stellen.
Er zijn meer kansen die de aandacht verdienen, vindt Patrick Banis: ‘Er liggen kansen op het gebied van samenwerking met andere sectoren, zoals de kinderopvang en het po. Kleine banen in de kinderopvang en het primair onderwijs kunnen groter worden gemaakt zodat je twee vliegen in één klap slaat. Dit geldt met name voor onderwijsassistenten en pedagogisch medewerkers. Daarnaast hebben verschillende fondsen van het CAOP het beroepsbeeld voor leraren ontwikkeld, waarmee er bredere carrièremogelijkheden komen en meer mensen behouden blijven voor het onderwijs.’
Onorthodoxe maatregelen en nieuwe ideeën
De onderwijsministers willen nog een stap verder gaan en een maatschappelijke discussie voeren over onorthodoxe maatregelen. Enkele voorbeelden van die onorthodoxe maatregelen van de ministers:
- Financiële prikkels in het po en vo om ervoor te zorgen dat lerarenopleidingen en scholen minder met elkaar concurreren op het gebied van leerlingen, studenten en leraren. Er moet juist meer samenwerking tussen deze partijen zijn in plaats van concurrentie.
- Goed werkgeverschap van scholen moet leiden tot fijn werk, goede begeleiding van startende leraren, ontwikkelmogelijkheden en aantrekkelijke contracten, waarbij de schoolbesturen vooral aan zet zijn.
- Anders organiseren; denk aan meer handen rond de klas in plaats van één leraar voor de klas, andere dag- en weekindeling op basisscholen en middelbare scholen om beter les te kunnen geven en meer ondersteunende functies in de school zodat de leraar zich meer kan richten op lesgeven.
CAOP-onderzoek naar tekortvakken en aanbevelingen
Momenteel is er een tekort van 9.100 fulltime leraren in het po en ongeveer 1.700 fte in het vo, waarbij vooral vakken als Nederlands en wiskunde met een tekort kampen. Vorig jaar hebben onderzoekers van het CAOP tekortvakken onderzocht en vakspecifieke knelpunten en oplossingen in kaart gebracht. De onderzoekers doen een aantal beleidssuggesties om het lerarentekort terug te dringen:
- Besteed meer aandacht aan het beroep van leraar, zowel in het voortgezet onderwijs als het hoger onderwijs
- Stimuleer zij-instroom in het beroep
- Verken mogelijkheden voor maatwerk en flexibilisering lerarenopleiding
- Verken mogelijkheden voor dubbele bevoegdheid
- Nader onderzoek naar studie-uitval tijdens de lerarenopleiding
- Blijf investeren in de begeleiding van startende leraren
