Tijdens de verhoren van afgelopen november schetst CDA-kamerlid Pieter Omtzigt een somber beeld over het gebrekkige toezicht op de maatschappelijke dienstverlening. Volgens Albert Jan Kruiter van het Instituut voor Publieke Waarden gaat het niet alleen om parlementair toezicht en verantwoording. ‘Ook de zelfredzaamheid van professionals binnen de maatschappelijke dienstverlening valt tegen.’ Anders gezegd: ‘de kwaliteit van werk staat onder druk, en van fouten wordt niet geleerd’.

Vormgeven onderwijsprogramma’s in het hoger onderwijs

Het hoger onderwijs is ‘hofleverancier van het personeel in de publieke zaak’, zeggen Van der Meer, Theo Lohman (ondernemer Leren en Innoveren), en Onno-Hans Noteboom, (programmaleider Innoveren en Organiseren aan de Hogeschool Utrecht) in hun opinieartikel op Scienceguide.nl. Volgens hen moet je daarom in het onderwijs beginnen om de maatschappelijke dienstverlening bij de overheid te verbeteren.

Ze vinden het essentieel om de ministeries van OCW, SZW en EZK te betrekken bij het vormgeven van onderwijsprogramma’s in het hoger onderwijs. OCW zou dan verantwoordelijk zijn voor ontwikkelingsgericht werken, SZW voor arbeidskundige vraagstukken en EZK voor de ontwikkeling van nieuwe producten en diensten. ‘Het versterkt de samenhang tussen de inbreng van medewerkers (het menselijk kapitaal), de inzet van arbeid in de werkorganisaties (organisatiekapitaal) en het resultaat ervan, dat wordt uitgedrukt in nieuwe producten en diensten (intellectueel kapitaal). Op die manier komen ook het welbevinden van het individu, het welzijn binnen de organisatie en de welvaart van ons land bij elkaar.’

Nieuwe curricula en integrale ontwikkelprogramma’s

De werkprocessen bij Rijkswaterstaat, de Belastingdienst of de arbeidsvoorziening zijn complex. Volgens Van der Meer en collega’s ligt het daarom voor de hand om de samenwerking tussen technische en algemene universiteiten te versterken. Studenten worden dan opgeleid tot breed georiënteerde professionals. ‘Voor de maatschappelijke dienstverlening is er dus behoefte aan nieuwe curricula en integrale ontwikkelprogramma’s, die leiden tot het coachen van studenten die tot adaptieve en probleemoplossende professionals worden opgeleid. Deze curricula leggen de basis voor samenwerking tussen beleids- en uitvoeringsorganisaties, net zoals tussen bedrijven en scholen in de regio.’

Curricula voor professionals van de toekomst

Van der Meer, Lohman en Noteboom zouden graag zien dat de volgende drie onderwijsprogramma’s worden aangeboden in het hoger onderwijs:

1. Integraal ontwerpen (waarin studenten leren methodisch te innoveren, zodat ze later maatschappelijke dienstverlening zelf kunnen ontwerpen)
2. Integraal ontwikkelen (waarin de leerstof wordt verbonden aan het leerproces van de student, zodat die kan reflecteren en leert na te denken over de vraag: welke professional wil ik zijn, en hoe handel ik?)
3. Integraal in stand houden van maatschappelijke functies (waarin studenten leren hoe maatschappelijke dienstverlening zich ontwikkelt als gevolg van ontwikkelingen binnen de samenleving)

De auteurs pleiten bovendien voor onderwijs op maat, door studenten meer ruimte te geven zich breed te ontwikkelen en zich pas later te specialiseren, en door ze de mogelijkheid te bieden werken en leren af te wisselen. Zo wordt volgens hen de basis gelegd voor een leven lang ontwikkelen, waardoor werkenden straks wendbaarder zijn. ‘Daarmee is de basis voor sociale innovatie gelegd. Dat brengt ons in het land waarin we willen werken.’