Kennis

Risico’s en kansen voor de arbeidsmarkt na de coronacrisis

22 september 2020

Wat zijn de gevolgen van de coronacrisis voor de arbeidsmarkt? Annemarie Goedvolk, directeur organisatiebureau LUSTR, Rob Witjes, hoofd Arbeidsmarktinformatie en Advies bij het UWV, en Jan de Vries, voorzitter CNV Connectief, bespraken dat op 15 september tijdens de laatste webinar in de serie ‘Hoe werken we na de crisis?’ Ook deze speciale Prinsjesdag-editie stond onder leiding van Frénk van der Linden.

De drie sprekers openen met een pitch. Goedvolk constateert dat haar to-dolijst van 2019 door de coronacrisis vanzelf is opgelost. Een duurzaamheidsaanpak voor LUSTR opstellen? Niet meer nodig nu zoveel online gebeurt. Werkdruk verminderen? Medewerkers kampen eerder met verveling en gebrek aan uitdaging. Vernieuwend blijven? Elk evenement is voortaan per definitie anders dan voorheen. ‘En vandaag ben ik trots. Mijn mensen produceerden ons eerste live-event post-corona: de Troonrede in de Grote Kerk, volledig coronaproof. Maar naast trots overheerst de vraag: wat is ons perspectief voor 2021? Wat kan, wat mag, durven we samen in beweging te komen?’

Van laagste naar hoogste werkloosheid

Witjes schetst de ommekeer door corona. Van de laagste werkloosheid sinds decennia en een recordaantal vacatures, naar een tweede kwartaal waarin de tegenovergestelde records werden gebroken. Hij vindt het goed dat het kabinet niet bezuinigt, maar juist investeert in de economie, met steunpakketten en geld voor ontwikkeladviezen, scholing en van-werk-naar-werktrajecten. Toch voorspelt het CPB een verdubbeling van de werkloosheid. ‘Laten we met elkaar zorgen dat dat niet uitkomt.’ Dat vraagt onder meer om goed in beeld te brengen waar dat andere werk de komende jaren te vinden is, zodat mensen gericht kunnen worden omgeschoold. ‘Ik roep daarvoor op tot kennisbundeling van alle betrokken partijen.’

Saamhorigheid

De Vries ziet de risico’s van de arbeidsmarkt na de coronacrisis, zoals het verlies van gemeenschapszin door het thuiswerken en de kwetsbaarheid van flexwerkers. Maar hij gaat vooral in op de kansen: het thuiswerken op zich, een betere werk-privébalans, de herwaardering van de publieke sector, het gezamenlijke verantwoordelijkheidsgevoel. ‘Overheid, werkgevers, werknemers weten elkaar te vinden. Om de crisis aan te pakken, de economie te stutten, werk te behouden en werknemers die hun baan verliezen te ondersteunen in het vinden van nieuw werk. Ik hoop dat die saamhorigheid na de crisis blijft.’

‘We moeten goed in beeld te brengen waar het werk de komende jaren te vinden is. Ik roep daarvoor op tot kennisbundeling van alle betrokken partijen.’
Rob Witjes, hoofd Arbeidsmarktinformatie en Advies bij het UWV

Na de pitches gaan de gastsprekers in gesprek over de volgende vijf onderwerpen:

De staat van de arbeidsmarkt in het algemeen
De staat van de arbeidsmarkt in het onderwijs
De staat van de arbeidsmarkt in de zorg
De gevolgen voor de arbeidsmarkt in de private sector
Prinsjesdagmaatregelen

De staat van de arbeidsmarkt in het algemeen

Horeca, evenementenbranche, (bedrijfs)catering en cultuur hebben de grootste klappen gekregen, oproep- en uitzendkrachten, voornamelijk jonge zzp’ers, zijn het zwaarst getroffen, zegt Witjes. Goedvolk prijst de overheidsregelingen NOW-1 en NOW-2, die veel bedrijven door een moeilijke tijd hebben geholpen, inclusief dat van haarzelf. NOW-3 vindt ze niet noodzakelijk. ‘Ik was het eens met de eerste fase, maar heb nu meer behoefte aan het gezamenlijk stellen van een perspectief.’ Volgens De Vries is de grote vraag of de overheid, na het redden van werkgelegenheid, nu ook in staat is om de arbeidsmarkt te veranderen. Daarom is hij blij met de investeringen in van werk naar werk.

De staat van de arbeidsmarkt in het onderwijs

De onderwijssector heeft flexibiliteit getoond, betoogt De Vries, maar ook tekortkomingen. De ICT-voorzieningen zowel op school als thuis waren niet altijd optimaal, niet alle docenten waren goed toegerust om afstandsonderwijs vorm te geven en de kansenongelijkheid is door de crisis toegenomen, met name voor leerlingen uit een lage sociaaleconomische klasse en met een kwetsbare thuissituatie. Zijn grootste zorgen zijn het praktijkonderwijs en de vele weggevallen stageplaatsen. ‘Het gevolg: studievertraging met op termijn ook sociaaleconomische effecten.’ De drie sprekers zijn het eens met de voorzitter van de MBO Raad, Adnan Tekin. Die bepleit in een videoboodschap om de leeftijd waarop leerlingen een studierichting moeten kiezen te verhogen van 12 naar 15 jaar.

‘De grote vraag is of de overheid, na het redden van werkgelegenheid, nu ook in staat is om de arbeidsmarkt te veranderen.’
Jan de Vries, voorzitter CNV Connectief

De staat van de arbeidsmarkt in de zorg

De zorg kan rekenen op meer begrip en waardering, maar kampt tegelijkertijd met een tekort aan professionals, krimpende budgetten en medewerkers die een enorme werkdruk en scheve werk-privébalans ervaren. ‘Wij vinden dat dit tot uiting moet komen in erkenning van de problematiek, maar ook structureel in financiële zin’, zegt De Vries. Witjes vertelt dat door de grote inzet op coronazorg, collega’s in andere zorgbranches hun baan verliezen en sommige ziekenhuizen moeite hebben om te overleven. In een videobijdrage oppert Marjon Gerts, manager Zorg, cultuur en sport van het CAOP, diverse oplossingsrichtingen, zoals de omscholing van ontslagen medewerkers uit andere sectoren, andere manieren van werken en het gebruik van nieuwe technologieën. Sectoren binnen en buiten de zorg moeten elkaar meer helpen. Dat spreekt De Vries aan. ‘Maar we financieren de zorg uit drie stelsels: Zorgverzekeringswet, Wet langdurige zorg en Wmo. Die wirwar aan regels belemmert goed samenwerken. We moeten samenwerking op stelselniveau mogelijk maken, en daarmee op de werkvloer.’

De gevolgen voor de arbeidsmarkt in de private sector

Goedvolk gelooft niet dat ‘haar’ sector ooit weer wordt zoals voor de coronacrisis. Fysieke ontmoetingen, zeker grote publieksevenementen, gaan blijvend anders georganiseerd worden. ‘Het frustreert mij dat veel expertise niet benut wordt. Mijn sector is al twintig jaar bezig met: hoe komen we verantwoord bij elkaar, hoe gaan we om met terrorismedreiging, de steeds heftiger klimaatverandering? Daar zijn oplossingen voor gevonden, maar die worden niet gehoord. Geef professionals de kans om stapsgewijs weer dingen te proberen, zodat we met elkaar ontdekken hoe evenementen nieuwe stijl eruitzien.’

‘Wat is ons perspectief voor 2021? Wat kan, wat mag, durven we samen in beweging te komen?’
Annemarie Goedvolk, directeur organisatiebureau LUSTR

Prinsjesdagmaatregelen

Annemarie Goedvolk pleit voor sectoroverstijgende, creatieve sessies om vertrouwen te stimuleren. Rob Witjes ziet graag een persconferentie waarin premier Rutte meer perspectief biedt op ‘na corona’, zodat ondernemers weer stappen durven zetten. Jan de Vries reageert op de kijkersvraag: wat moet er gebeuren met het groeifonds? ‘De overheid belooft ons 20 miljard de komende jaren. Het is de uitdaging om daarmee te realiseren dat iedere werknemer gaat merken dat er geïnvesteerd wordt in innovatiekracht, verbetering van de dienstverlening en daarmee een duurzamer Nederland.’