Uit recent onderzoek van MOOZ en CAOP blijkt dat minder dan de helft van de schoolbesturen en iets meer dan de helft van de schoolleiders en leraren aangeeft dat hun onderwijsorganisatie specifiek beleid heeft over het benutten van de verschillende expertises. Het Arbeidsplatform PO wilde daarom inzicht krijgen in de ontwikkelingen op het gebied van opleidingen voor het primair onderwijs, in welke kennis en vaardigheden verschillende onderwijsmedewerkers hebben vanuit de opleidingen en eerdere werkervaring, en in hoe schoolleiders deze kennis, vaardigheden en verschillende talenten optimaal kunnen benutten.

Het is CAOP-onderzoeker Devorah van den Berg opgevallen dat er nog veel kansen onbenut blijven. Ze schetst een beeld van de diversiteit in onderwijsteams die steeds meer op scholen te zien is: ‘Er stromen steeds meer mensen vanuit andere sectoren het onderwijs binnen met een andere route en leraren maken verdiepingsslagen door bijvoorbeeld masterstudies te volgen. Ook is het aantal onderwijsassistenten en leraarondersteuners fors toegenomen, mede dankzij subsidies zoals de werkdrukmiddelen en de NPO-gelden.’

Wat kunnen schoolleiders doen?

Van den Berg en mede-CAOP-onderzoeker Jordi Vermeulen spraken in het kader van dit onderzoek met schoolleiders en deskundigen om informatie te verzamelen over de mogelijkheden. Uit de verkenning kwamen drie duidelijke aanbevelingen voor schoolleiders:

1. Zorg voor een gezamenlijke visie op het onderwijs;
2. Breng samen de benodigde en aanwezige kennis, vaardigheden en expertises in beeld;
3. Zoek een passende vorm van leiderschap voor onderwijsmedewerkers: (in)formeel, individueel of collectief leiderschap.

1. Gezamenlijke visie in het onderwijs

Uit de verkenning blijkt dat het onderwijsteam er baat bij heeft als de individuele ontwikkelbehoeften en kwaliteiten van medewerkers aansluiten op de onderwijsvisie. Een aanbeveling aan schoolleiders is daarom om samen met het onderwijsteam te werken aan een duidelijke visie en te zorgen dat de behoeften van medewerkers daarop aansluiten.

Daarnaast is het belangrijk om goede ondersteuning en mogelijkheden voor de (door)ontwikkeling van medewerkers hun vaardigheden en kwaliteiten te bieden en hen te stimuleren om uitdagingen aan te gaan. Transformationeel leiderschap is het soort leiderschap dat daarbij aansluit. Deze aanpak is niet puur organisatorisch, maar raadt aan om ook in het HRM-beleid rekening te houden met de interesses, kwaliteiten en ambities van medewerkers.

2. Kennis, vaardigheden en expertises in beeld

Om een evenwichtig onderwijsteam dat flexibel mee kan bewegen met steeds veranderende tijden en inzichten samen te stellen, is het belangrijk om de benodigde en aanwezige kennis, vaardigheden en expertises in beeld te brengen. Door te starten met een inventarisatie van de al aanwezige talenten, kennis en vaardigheden krijg je vanzelf een beeld van welke competenties nog ontbreken om onderwijskundige en schooldoelen te halen. Onderzoeker Van den Berg geeft daarbij aan dat scholen best meer mogen uitproberen om de aanwezige talenten en vaardigheden beter in te zetten: ‘Het is niet erg om samen uit te vinden wat werkt en wat niet. Dat je als schoolleider zegt: ik zie dat jij dit kan, ga het eens proberen. En: je mag daarin mislukken.’

3. Passende vorm van leiderschap

Om kwaliteiten en expertises in het team optimaal te benutten raden de onderzoekers schoolleiders aan om informeel en collectief leiderschap te stimuleren. Deze leiderschapsstijl, ook wel gespreid leiderschap genoemd, moedigt alle onderwijs­medewerkers aan om hun kennis, vaardig­heden en expertise in te zetten en verder te ontwikke­len. Zo krijgen alle medewerkers de kans om invloed uit te oefenen en een leidende rol te vervullen op basis van hun eigen expertise.

Aanbevelingen voor schoolorganisaties en sociale partners

Volgens de onderzoekers kunnen schoolorganisaties schoolleiders en onderwijsmedewerkers op verschillende manieren helpen om diversiteit in onderwijsteams zo goed mogelijk te benutten. Een daarvan is het bieden van passende ontwikkelmogelijkheden en loopbaanpaden. Bij het Arbeidsmarktplatform PO is er voor leraren en onderwijsondersteunend personeel informatiemateriaal beschikbaar over zowel horizontale als verticale loopbaanpaden.

Verder kunnen schoolorganisaties en sociale partners hulp bieden bij het goed inschalen van medewerkers met een andere werk- en opleidingsachtergrond. Schoolleiders gaven namelijk in het onderzoek aan dat ze het lastig vinden om salarissen te differentiëren op basis van rollen en expertises. Ook kunnen schoolbesturen helpen door een hr-medewerker beschikbaar te stellen als sparringpartner om onderwijsassistenten, lerarenondersteuners en academische leraren optimaal in de klas in te zetten.

Deel kennis binnen en buiten de sector

Daarnaast kan ook school- en sector overstijgend kennis delen waardevol zijn voor de juiste inzet van onderwijsmedewerkers met verschillende competenties en talenten. In het speciaal onderwijs spelen onderwijsondersteuners bijvoorbeeld al langer een belangrijke rol en worden ze breder ingezet. Daarnaast biedt het voortgezet onderwijs volgens geïnterviewde experts inspiratie als het gaat om professionele leergemeenschappen en het hoger onderwijs wat betreft gedifferentieerde functieprofielen.

Meer informatie

Wil je meer weten over de verkenning naar verscheidenheid in onderwijsteams, download dan het hele onderzoeksrapport via de knop hieronder. Wil je graag de belangrijkste uitkomsten van de verkenning in een overzicht hebben? Bekijk dan de Handreiking Verscheidenheid benutten: zo haal je het beste uit je onderwijsteam. In deze handreiking zijn de belangrijkste tips en aanbevelingen voor schoolleiders en bestuurders samengevat om de kwaliteiten van onderwijsteams beter te benutten.