Veel kennis over grensoverschrijdend gedrag
Met Daru’s collega Djoeke Ardon praten we over het belang van signalering door omstanders. Net als Saskia Daru is Ardon senior adviseur en projectleider bij Movisie op de thema’s huiselijk en seksueel geweld en sociale veiligheid. Ze houdt zich onder meer bezig met een gemeenschappelijk referentiekader als het gaat om grensoverschrijdend gedrag op de werkvloer en wat werkt bij het activeren van omstanders als het gaat om grensoverschrijdend gedrag. In de deelsessie worden inzichten uit de wetenschap en praktijk gedeeld en worden interventies besproken die omstanders kunnen activeren. Hoe ga je als toeschouwer om met een onveilige situatie, en hoe rust je mensen toe om in te breken bij niet-integer gedrag?
‘Bij Movisie weten we veel over grensoverschrijdend gedrag. Hoe kunnen omstanders daarbij ingrijpen? We hebben kennis over seksuele intimidatie en discriminatie, dus daar focust de workshop zich op. Wat werkt er? Wat weten we daar al over? (Zie bijvoorbeeld het artikel ‘Ingrijpen bij grensoverschrijdend gedrag, hoe rust je omstanders toe?’) Als landelijk kennisinstituut gebruiken we een combinatie van wetenschappelijke kennis, praktijkkennis en ervaringskennis bij dit soort vraagstukken,’ vertelt Ardon.
Mensen grijpen niet altijd in bij grensoverschrijdende situaties
Daru en Ardon werken specifiek op de thema’s gendergerelateerd en racistisch geweld en seksuele intimidatie. In de workshop wil Daru meegeven dat het belangrijk is om te werken vanuit kennis die er al bestaat over omstanders. ‘Wat is er nodig voordat werknemers gaan ingrijpen bij discriminatie en seksuele intimidatie? Eerst moet je bijvoorbeeld weten wat seksuele intimidatie überhaupt inhoudt. Anders ga je niet ingrijpen. Hoe kun je dat in jouw organisatie organiseren en toelichten?’
Ardon ziet dat veel organisaties focussen op het ‘doen’ – het melden van gedrag dat niet door de beugel kan. ‘Maar dat is eigenlijk pas de laatste stap bij het activeren van omstanders. Voordat mensen ingrijpen, hebben zij een aantal dingen nodig. In de workshop gaan we in op wat men nodig heeft. Daar geeft Saskia je handvatten voor. Ook bespreekt ze interventies die kunnen helpen bij die verschillende aspecten van omstanderinterventie. ‘
Het corrigeren van de sociale norm
Vanuit de wetenschap is ook bekend dat het ontzettend belangrijk is om in te grijpen bij een onveilige situatie, zegt Ardon. ‘We weten dat als iemand ingrijpt, de pleger op dat moment daar veel van leert. Het is een heel goede, actieve manier om de fout te herstellen. Het corrigeert de sociale norm, er wordt een nieuwe status quo gesteld: dit accepteren we niet. Daarnaast is het ook héél fijn voor het slachtoffer, het vermindert het verdriet of de pijn omdat diegene zich gesteund voelt. Daar is allemaal onderzoek naar gedaan.’
Binnen het team Sociale Veiligheid bij Movisie werken ze veel op het gebied van huiselijk geweld – geweld dat zich achter de voordeur afspeelt. Daarnaast werken ze aan tools die helpen tegen grensoverschrijdend gedrag op werk en in de publieke ruimte. ‘We zijn een app aan het ontwikkelen die werknemers kan helpen om te kijken of iets grensoverschrijdend gedrag is. Daarin krijg je ook tips. Moet je een melding maken? Moet je een leidinggevende bellen? De app geeft je handvatten. We werken van oorsprong met sociale professionals, en we kijken welke groepen we kunnen empoweren. Die ontwikkeling van tools gebeurt in samenwerking met de kwetsbare groepen zelf.’ Daru zal de app ook presenteren tijdens de workshop, al is deze nog in ontwikkeling. ‘Maar zo delen we de kennis al wel. En deelnemers kunnen meedenken over de app en input leveren. Wat denken zij dat er nodig is?’
Grensoverschrijdend gedrag is niet vaag
Movisie werkt met een gemeenschappelijk referentiekader voor grensoverschrijdend gedrag. Dit is de basis voor Daru en Ardons werkwijze, waarin alle criteria terugkomen. Wanneer gedrag daar dan niet aan voldoet, is het grensoverschrijdend, zegt Ardon. ‘Dat is om duidelijke grenzen aan gedrag te stellen. Je hoort nu vaak dat grensoverschrijdend gedrag vaag is, een grijs gebied. Maar dat is niet zo. Op basis van de wet kun je best iets zeggen over gedrag en waar het aan moet voldoen.’ Ze vindt dat de nadruk binnen het publieke debat ook te veel ligt op toestemming of consent geven. ‘Er zijn veel situaties waar je niet echt toestemming kunt geven. Er is ook nog zoiets als gelijkwaardigheid – dat criterium moet je er altijd naast hanteren. Als een leidinggevende een stagiair om toestemming vraagt, kan de situatie alsnog als grensoverschrijdend worden ervaren omdat er geen gelijkwaardigheid in macht is.’
Ongelijkwaardigheid is een van de grootste risico’s bij sociale (on)veiligheid, denkt Ardon. ‘Bijvoorbeeld grote leeftijdsverschillen, een werkvloer met veel mannen en weinig vrouwen, tijdelijke contracten. Die dingen leiden snel tot grensoverschrijdend gedrag. Het kan ook zitten in cultuur, het idee dat iets ‘normaal’ is op een werkplek. Daar zit macht onder.’ Ze noemt wat cijfers die uit onderzoek naar voren komen. Vrouwen hebben bijvoorbeeld vaker last van grensoverschrijdend gedrag dan mannen. 12% van de vrouwelijke leidinggevenden tegenover 2% van de mannelijke leidinggevenden ervaart dit. (Bron: Parool.nl) ‘Ook jonge mensen hebben hier vaker last van. Ze worden dan niet op gelijke manier behandeld, ervaren microagressies, onheuse bejegening, een minder goed salaris en krijgen minder verantwoordelijkheid. Het is een vorm van discriminatie.’
Iedereen moet profiteren van verandering
Ardon en Daru zijn trots op hun werk bij Movisie. Er is veel aandacht voor het onderwerp, zegt Ardon, en dat voelt als een kans om dingen aan te pakken en te veranderen. Daru kijkt ook erg uit naar de workshop. Ardon: ‘We zijn inmiddels voorbij de discussie van ‘gebeurt dit überhaupt wel?’ Wat ik belangrijk vind is dat we echt focussen op dat iedereen profiteert van die verandering. Bijvoorbeeld niet alleen witte vrouwen, maar iedereen: alle kwetsbare groepen. Als we dat op een inclusieve manier doen, en als dat lukt, dan ben ik daar wel trots op.’
