Huidige en toekomstige demografische en maatschappelijke ontwikkelingen drukken op het verdienvermogen van werkenden. Denk bijvoorbeeld aan:

• Toenemende vergrijzing en mantelzorgtaken
• Mensen worden zwaarlijviger en leven ongezonder
• Toegenomen mentale kwetsbaarheid, met name onder jongeren
• Toenemende financiële onzekerheid

De potentiële waarde van werk is onverminderd groot: op individueel niveau zorgt werk voor economische zelfstandigheid en kan werk zorgen voor zelfontplooiing, gezondheid, welbevinden en zingeving. Op meso (organisatie)niveau zorgt werk voor maatschappelijke samenhang en sociale betrokkenheid. Op macroniveau zorgt werk voor economische vooruitgang.

De commissie Borstlap heeft in 2020 een belangrijke aanzet gegeven tot herwaardering van de maatschappelijke waarde van werk en opgeroepen het Nederlandse arbeidsmarktbeleid daarop aan te passen. Een belangrijke stap in de goede richting. Er is alleen meer nodig. De komende jaren is de opgave om maatschappelijke ontwikkelingen en werk meer met elkaar in lijn te brengen, zodat de maatschappelijke waarde van werk inderdaad tot volle wasdom kan komen. Een bredere blik op de betekenis van werkgeverschap, welbevinden en zingeving is daarin essentieel.

De noodzaak voor die bredere blik zien we bijvoorbeeld bij het voorkomen van verzuim door werkgevers. Veel van de preventieve activiteiten worden nog onvoldoende opgepakt en uitgevoerd. Initiatieven zoals beweegprogramma’s, korting op de sportschool en een fruitmand op het werk landen vooral bij werkenden die toch al voldoende bewegen en bezig zijn met hun gezondheid. Hoe zorgen we ervoor dat juist zij die er het meeste baat bij hebben, zo worden ondersteund dat de effectiviteit het grootst is?

Werk en maatschappelijke ontwikkelingen zijn niet los van elkaar te zien. Daarom zoeken we naar wegen om beide domeinen dichter bij elkaar te brengen. We denken dat het concept Positieve Gezondheid ons daarbij kan helpen.

Positieve Gezondheid

Om Positieve Gezondheid onderdeel van het werk te maken, draagt zowel de werkgever als de werknemer verantwoordelijkheid. De werknemer moet zelf bereid zijn om stappen te maken en te investeren in zijn veerkracht en welbevinden. De werkgever kan daarbij ondersteunen.

Positieve Gezondheid is het vermogen van mensen om met de fysieke, emotionele en sociale levensuitdagingen om te gaan en zoveel mogelijk eigen regie te voeren (bron: Machteld Huber van iPH, grondlegger van het gedachtegoed Positieve Gezondheid). De gesprekken die op basis van Positieve Gezondheid gevoerd worden, kunnen ervoor zorgen dat de werkgever weet wat er speelt bij de werknemer en welke oorzaken mogelijk ten grondslag liggen aan een gezondheidsklacht.

Tegelijkertijd stimuleert Positieve Gezondheid de medewerker om de eigen regie te pakken en zo in staat te zijn de eigen situatie te verbeteren. Positieve Gezondheid bestaat uit zes dimensies. Op basis van dit concept kunnen medewerkers met het spinnenweb in kaart brengen hoe zij zelf hun gezondheid ervaren. De zes dimensies van Positieve Gezondheid zijn:

1. Lichaamsfuncties; gezond en fit, goed slapen en bewegen
2. Mentaal welbevinden; zelfacceptatie, goed kunnen communiceren en omgaan met veranderingen
3. Zingeving; levenslust, idealen en vertrouwen
4. Kwaliteit van leven; in balans zijn, je veilig voelen, onderdak hebben en kunnen voorzien in levensonderhoud
5. Meedoen; sociale contacten, meedoen in de maatschappij, erbij horen
6. Dagelijks functioneren; zorgen voor jezelf, grenzen kennen, hulp vragen, kunnen werken

Lees ook het artikel ‘Publicatie Positief Gezond Werkgeverschap biedt inspiratie duurzame inzetbaarheid’

Het spinnenweb wordt als gespreksinstrument gebruikt voor het voeren van het gesprek tussen leidinggevende en werknemer. Maar dat is niet het enige. De zes dimensies worden ook gebruikt om te analyseren waar in de organisatie ruimte voor verbetering ligt en waar de behoefte van medewerkers ligt. Het is daarmee een instrument om beleid te ordenen en te verbeteren. Het concept Positieve Gezondheid heeft dus niet alleen de potentie om bij te dragen aan de kwaliteit van de samenwerking tussen werkgever en werknemer, maar kan ook als theoretisch kader dienen voor integraal en breed vitaliteitsbeleid.

Trends in de maatschappij

We lichten twee trends uit:

1. De huidige energiecrisis, oplopende kosten voor het levensonderhoud en de verdere versobering van het verzekerde basispakket zijn voor veel werkgevers aanleiding om arbeidsvoorwaarden te herzien en aan te vullen. Werkgevers zijn er bij gebaat zorg voor medewerkers in afspraken met verzekeraars te regelen. Deze beweging is al ingezet en we verwachten dat het zich doorzet en steeds vaker zal vertalen in collectieve afspraken.
2. De financiële onzekerheid vanwege de stijgende inflatie draagt bij aan stress en levert dilemma’s op voor veel werknemers, zeker met het oog op arbeidsgerelateerde aandoeningen. Werknemers komen voor keuzes te staan: betaal ik voor fysiotherapie, voor een coach of de energierekening? We weten dat financiële stress grote impact heeft op mensen. De productiviteit neemt af, vooruit plannen lukt niet meer en het is lang niet altijd mogelijk om volledig mee te doen op de arbeidsmarkt.

Een toenemende groep werkenden heeft te maken met mantelzorgtaken. Werkgevers en werknemers zoeken naar wegen om elkaar hierin te helpen. Hier maakten we samen met de stichting Werk en Mantelzorg, Human en New Amsterdam Film Company een webinar over die je hieronder kunt bekijken.

In 2021 is het CAOP een intensieve samenwerking gestart met het programma Alles is Gezondheid (AiG) en met het Instituut voor Positieve Gezondheid (iPH). We onderstrepen in deze samenwerking het belang van Positieve Gezondheid.

Het CAOP zet zich in om de primaire partner te zijn voor de ondersteuning en dienstverlening rond gezondheid en preventie op de werkvloer. We dragen zo bij aan de beweging – op weg naar een gezond Nederland – waarin werken aan een gezonde leefstijl normaal is en gezonde keuzes (makkelijker) gemaakt worden. We hebben daarbij ook aandacht voor preventie, het voorkomen van uitval en het inzetbaar houden van mensen. En dat gaat verder dan gezonde voeding en voldoende beweging. Het gaat namelijk ook om veerkracht, openheid en vertrouwen. Zowel op scholen als op de werkvloer.

Drie pijlers vormen de basis

Samen met onze partners willen we Positieve Gezondheid verder brengen, totdat het normaal is voor iedere werkgever om hier aandacht voor te hebben. We willen de goede voorbeelden actief onder de aandacht brengen, mensen hierover informeren en handvatten aanreiken. Zowel op landelijk, sectoraal, regionaal en lokaal niveau presenteren we diensten rondom gezondheid, welzijn en preventie en zijn we op zoek naar samenwerkingen om onze visie verder te brengen.

Concreet werken we aan drie pijlers:

1. Bewustwording over aankomende veranderingen in het sociale zekerheidsstelsel
   Door de aankomende veranderingen is het nu al noodzaak te werken aan preventie, vitaliteit en sociale arrangementen. We willen bewustwording creëren door kennis te delen.
2. Positief gezonde arbeidsverhoudingen en arbeidsrelaties
   Wat heb je nodig voor een gezond werkend Nederland? We pleiten voor goed en gezond werkgever- en werknemerschap. Wat kan de individuele werknemer doen en wat moet landelijk georganiseerd worden? Is er genoeg oog voor mantelzorg en financiële fitheid? Hoe zorgen we voor meer positief gezonde cao’s?.
3. Trusted Networks; werken vanuit vertrouwen
   Systemen van vroeger zullen niet meer de systemen van de toekomst zijn. Wij willen op basis van vertrouwen netwerken en systemen opzetten die wél toekomstgericht en duurzaam zijn.
   Lees ook hoofdstuk 6 uit de Staat van de Ambtelijke Dienst (STAD) 2023, waarin hoogleraar Tim Huyts dieper ingaat op de implicaties van een vertrouwenscrisis voor gezondheid en zorg.

Zie jij mogelijkheden om met ons samen te werken of wil je er meer over weten? Neem onderaan de pagina contact op met Wouter Touw, of Geraldine van der Meer.