Van der Meer, bijzonder hoogleraar aan de leerstoel Onderwijsarbeidsmarkt van het CAOP en Tilburg University, kwam zaterdag 22 augustus 2020 aan het woord in het radioprogramma dr Kelder en Co op radio 1. Aanleiding voor het gesprek was het recente kabinetsbesluit om de salarissen van zorgpersoneel niet te verhogen.
‘Onvrede over beloning is niet het enige’
De hoogleraar legt uit waarom het lastig is de lonen aan te passen. ‘De politiek bepaalt alleen de kaders. De beloning wordt bepaald in de cao-afspraken tussen werkgevers en werknemers. De vraag is of de sociale partners die afspraken nu moet openbreken.’ Hij benadrukt ook dat er in de publieke sector meer onvrede is dan alleen over de beloning. ‘Net voor de coronacrisis liep het Malieveld week in week uit vol met leraren, zorgmedewerkers, politieagenten en andere werkenden uit de publieke sector. Zij protesteerden niet alleen tegen de hoogte van de salarissen en pensioenen, maar ze vinden ook dat er iets moet gebeuren tegen de hoge werkdruk en administratieve lasten.’
Leidt investeren tot beter onderwijs en betere zorg?
Presentator Jort Kelder vraagt zich af wat het effect is als de politiek meer geld vrijmaakt voor de publieke sector. Krijgen we daardoor beter onderwijs en betere zorg? Van der Meer vindt dat een ingewikkelde vraag omdat de kwaliteit van de publieke dienst door zoveel factoren wordt bepaald. ‘Je kunt kijken naar de beloning, maar ook naar hoe het ervoor staat met de werkdruk, het verloop, ontwikkelingsmogelijkheden en de mate van agressie in het werk.’
‘Over het algemeen is de kwaliteit van de Nederlandse zorg goed’, zegt Van der Meer. ‘Maar door vergrijzing en technologische ontwikkelingen wordt de zorg wel duurder de komende jaren. Er zijn daardoor ook meer mensen nodig. Nu werkt 1 op de 7 Nederlandse werkenden in de zorg, maar dat zal 1 op de 4 worden. Meer investeren in de zorg is dus zeker nodig, maar dat betekent niet per se een kwaliteitsverbetering. Bij het onderwijs ligt dat anders. In een recent rapport van het ministerie van OCW staat dat de kwaliteit van het Nederlandse onderwijs sinds 2003 terugloopt. In een ander recent rapport, ‘Een verstevigd fundament voor iedereen’, staat het advies om structureel meer te investeren in het onderwijs.’ Zo’n investering kan volgens Van der Meer ook helpen om leraren meer ontwikkelruimte te bieden.
Anders organiseren
Een bekend probleem is dat de productiviteit per werknemer in de publieke sector achterblijft bij de productiviteit in de marktsector. Van der Meer: ‘Professionals werken vrij zelfstandig en voeren iedere keer weer dezelfde taken uit. De kunst is om als professionals en teams meer van elkaar te gaan leren, zodat er een lerende organisatie ontstaat. Daarvoor moet je een leerproces organiseren in de zorginstelling of in de school. Dat gebeurt nu nog onvoldoende.’
Volgens Van der Meer kan anders organiseren ook helpen om de problemen in de publieke sector beter te begrijpen en aan te pakken. ‘De vraag is: hoe kunnen we het werk zo organiseren dat de kwaliteit omhoog gaat, dat er meer werkplezier ontstaat, dat professionals voldoende pauzes en rustmomenten hebben, en dat ze meer tijd en mogelijkheden hebben om zichzelf te ontwikkelen? Dat is een heel andere insteek dan wanneer je alleen focust op de beloning. Als je investeert in organisatorische oplossingen, zou dat weleens kunnen renderen.’
Interview terugkijken?
Bekijk hieronder heel het gesprek tussen Jort Kelder en Marc van der Meer.